Sesja I. Zagadnienia teoretyczne i organizacyjne

1. Rehabilitacja osób z zaburzeniami rozwojowymi w świetle koncepcji samoorganizujących się systemów

Prof. dr hab. Stanisław Kowalik
Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań

Punktem wyjścia dla prowadzonej analizy jest odróżnienie trzech podejść psychologii do wyjaśniania rozwoju człowieka. Pierwsze z nich traktuje rozwój jako efekt nieograniczonej determinacji przyczynowo-skutkowej. Drugie odwołuje się do założenia o istnieniu ograniczonej determinacji przyczynowo-skutkowej. Trzecie podejście zakłada istnienie determinacji funkcjonalnej w przebiegu rozwoju. Każda z tych koncepcji w odmienny sposób określa istotę zaburzeń rozwojowych a także w odmienny sposób formułuje zadania i metody wspomagania rozwoju dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.
W referacie skupię się na wykazaniu, że teoria samoorganizujących się systemów F.Vareli i H. Maturany pozwala na integrację wymienionych wcześniej podejść do stymulowania zaburzonego rozwoju człowieka. Omówię konkretne zasady postępowania rehabilitacyjnego wynikające z tej teorii, a także zilustruję postępowanie rehabilitacyjne realizowane w tej konwencji teoretycznej, odwołując się do tzw. metody dwuczłowieka oraz poetyckiej wizualizacji.

Słowa kluczowe: zaburzenia rozwojowe; rehabilitacja; teoria samoorganizujących się systemów; wspomaganie rozwoju

***

2. Kulturowa interpretacja niepełnosprawności i jej implikacje dla oddziaływań rehabilitacyjnych


Mgr Rafał Dziurla
Uniwersytet Warszawski, Warszawa

Ujęcie niepełnosprawności w kategoriach kulturowych jest propozycją wysuniętą przez prof. Stevena Browna (1996) reprezentującego środowisko osób niepełnosprawnych – nie jest więc kolejną interpretacją narzuconą przez „sprawną” większość. Przyjęcie kulturowej perspektywy interpretacyjnej prowadzi do konieczności przeformułowania procesu i celów rehabilitacji a może nawet do zakwestionowania tego pojęcia.
W proponowanym ujęciu oddziaływania rehabilitacyjne polegałby na umożliwieniu funkcjonowania danej osoby zgodnie z jej indywidualnymi możliwościami i pragnieniami bez odnoszenia się do standardów „sprawnej” większości. Zamiast o rehabilitacji można by raczej mówić o akulturacji, której celem nie byłaby asymilacja, ale integracja rozumiana jako wzajemne dopasowanie niepełnosprawnej mniejszości do sprawnej większości. W tym celu należy zbadać opisywaną grupę za pomocą np. metody wymiarów kulturowych (Hofstede, 2000).
Warto zauważyć, ze kultura osób niepełnosprawnych powstała jako efekt oddziaływań rehabilitacyjnych przyjętych w medycznym modelu niepełnosprawności, które prowadziły do tworzenia się skupisk osób charakteryzujących się danym typem niepełnosprawności. Doprowadziło to do powstania społeczności ludzi podobnych pod względem procesu socjalizacji, zwłaszcza dominujących w nim doświadczeń odrzucenia, niezrozumienia, ograniczania możliwości rozwoju. Osoby niepełnosprawne chcą w sposób bardziej świadomy uczestniczyć w życiu społeczeństwa poprzez, jak to ujmuje Bruggemann (2014), rozwój swojej kultury w czterech podstawowych obszarach– możliwość wyboru (osób, które się nimi opiekują, które z nimi żyją etc., język, w którym siebie określają (używanie słowa Głuchy lub kaleka w stosunku do siebie), odzyskiwanie władzy (tworzenie własnej polityki), tworzenie własnej tożsamości (odkrywanie swoich bohaterów).
Sądzę, że stworzenie młodym osobom niepełnoprawnym warunków do rozwoju ich kultury może być rozumiane jako nowy wymiar rehabilitacji i przyczynić się do promowania postaw pozytywnych dotyczących pojęcia niepełnosprawności.

Słowa kluczowe: kultura osób niepełnosprawnych, akulturacja, asymilacja, integracja, kultura dopasowania większości

***

3. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (NIU) w systemie orzecznictwa pozarentowego

Dr Aleksandra Szulman-Wardal
Uniwersytet Gdański, Gdańsk, Szpital Specjalistyczny, Kościerzyna
Mgr Agata Rudnik
Uniwersytet Gdański, Gdańsk
Dr Arkadiusz Mański
Uniwersytet Gdański, Gdańsk, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Kościerzyna

Orzecznictwo w Polsce ma długą historię począwszy od 1934 roku, kiedy na mocy Ustawy Scaleniowej został utworzony Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Zmieniające się perspektywy ujmowania niepełnosprawności doprowadziły również do zmian w strukturze orzecznictwa rentowego (ZUS, KRUS).W 1997 roku wyłączono kompetencje związane z oceną stopnia i zakresu niepełnosprawności wraz z licznymi możliwościami innego instytucjonalnego wsparcia dla osób niepełnosprawnych i powstał system „pozarentowy” dla uwypuklenia jego roli w pomaganiu także np. dzieciom z niepełnosprawnością i ich rodzinom.
Celem niniejszego przedstawienia, jest zaznajomienie psychologów rehabilitacji z aktualnie panującym systemem orzecznictwa pozarentowego, w szczególnej perspektywie osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym. Na podstawie przeglądu procedury legislacyjno orzeczniczej chcemy ukazać kilka paradoksów, które mają istotny wpływ na życie osób z niepełnosprawnością i ich rodzin.
Autorzy jako wieloletni orzecznicy w Powiatowym Zespole do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności zaprezentują zakres możliwości jaki może aktualnie być zaoferowany osobie z NIU i jej rodzicom, kiedy zwrócą się o pomoc do Powiatowych Komisji. Prelegenci obejmą szczególną uwagą osoby z NIU zarówno przed, jak i po 16 roku życia co ma szczególne znaczenie w procesie kwalifikacji „pozarentowej”.
W ostatnim czasie system orzecznictwa „pozarentowego” był wielokrotnie porządkowany, głównie pod kątem zaostrzenia kryteriów kwalifikacyjnych, co stało się zarzewiem wielu niespodziewanych zdarzeń, niestety dosyć często pogorszających sytuację socjoekonomiczną osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Te zdarzenia niestety nie ominęły osób z NIU i ich rodzin. Autorzy prezentując sytuację osób z NIU w systemie orzecznictwa „pozarentowego” ukażą nie tylko zaistniałe w wyniku szeregu nowelizacji stany ale i spróbują nakreślić ścieżki możliwych rozwiązań.    

Słowa kluczowe: system orzecznictwa „pozarentowego”, psycholog w procesie orzekania, niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym, umiarkowany stopień niepełnosprawności 

***

4.
Wolontariusze w procesie rehabilitacji podopiecznych na przykładzie programu „Starszy Brat-Starsza Siostra” realizowanego w Polskim Stowarzyszeniu na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Gdańsku

Mgr Agata Rudnik
Mgr Karolina Lutkiewicz
Uniwersytet Gdański, Gdańsk

Rehabilitacja i opieka nad osobami z niepełnosprawnością, zarówno intelektualną, jak i ruchową, stanowi ogromne wyzwanie. Nieustannie wdrażane są kolejne projekty, mające na celu usprawnienie tych procesów.
Doskonałym tego przykładem jest rozpoczęty w 2003 roku w Polskim Stowarzyszeniu na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Gdańsku program „Starszy Brat – Starsza Siostra”.
Angażuje on wolontariuszy, pełnoletnią młodzież ze szkół średnich i trójmiejskich uczelni. Efektem tej współpracy jest tworzenie przyjacielskich relacji, pozwalających osobom z niepełnosprawnością uczestniczyć w aktywnościach i wydarzeniach wcześniej dla nich niedostępnych. „Starszemu rodzeństwu” – osobom pełnosprawnym – pozwala za to na szeroko pojęty rozwój i nabywanie dojrzałości społecznej, a nierzadko także zawodowej. Projekt „Starszy Brat – Starsza Siostra”, realizowany w Kole PSOUU w Gdańsku, jest bardzo wysoko oceniany zarówno przez samych podopiecznych, jak i przez rodziców niepełnosprawnych uczestników. Najlepszym tego dowodem jest przyznanie w 2004 roku tytułu Krajowego Wolontariusza Roku w konkursie Ośmiu Wspaniałych, organizowanym przez Centrum Wolontariatu, Arturowi Jezionkowi – „starszemu bratu” poruszającego się na wózku inwalidzkim Zbyszka (z porażeniem mózgowym). Część wolontariuszy programu w Kole PSOUU w Gdańsku zaczęło współpracę wiele lat temu i wciąż aktywnie uczestniczy w spotkaniach, a jeśli nie pozwalają im na to obowiązki rodzinne czy zawodowe, pozostają w stałym kontakcie z koordynatorami i podopiecznymi.
Udział w projekcie nierzadko wpływa na ich wybory życiowe (np. wybór kierunku studiów: psychologia, pedagogika, logopedia czy fizjoterapia) oraz sprawia, że są bardziej otwarci na wyzwania, jakie niesie codzienność. Dla osób z niepełnosprawnością uczestnictwo w programie często jest jedyną możliwością, by – jak określił to jeden z podopiecznych – „czerpać z życia pełnymi garściami”.

Słowa kluczowe: rehabilitacja, wolontariat, projekt „Starszy Brat – Starsza Siostra”

***

5. Wsparcie rodziny małego dziecka z niepełnosprawnością wzroku

dr Kornelia Czerwińska
Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa

Pierwszą część wystąpienia stanowi teoretyczna analiza sytuacji psychospołecznej systemu rodzinnego małego dziecka z wrodzoną niepełnosprawnością wzroku (od narodzin do rozpoczęcia formalnej edukacji szkolnej), przeprowadzona według założeń koncepcji ekologicznej Urie Bronfenbrennera. W dalszej części zawarto przegląd aktualnych form wsparcia dla rodzin dzieci z tym rodzajem dysfunkcji proponowanych w krajowych i zagranicznych programach wczesnej interwencji.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność wzroku, system rodzinny, wsparcie

***

Plakat naukowy
Wiedza na temat niepełnosprawności – szansą czy barierą w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Aleksandra Chmielewska
dr hab. Wojciech Otrębski prof. KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

Przed zatrudnianiem osób niepełnosprawnych nie tylko na otwartym rynku pracy stoi wiele barier. Jedną z nich są obecne wśród pracowników działów HR negatywne stereotypy dotyczące osób niepełnosprawnych i zbyt uproszczone schematy myślenia o nich jako o potencjalnych pracownikach.. Stereotypów nie da się usunąć można natomiast je zmieniać na bardziej pozytywne. Zmiana taka może mieć miejsce, kiedy stan wiedzy na temat danego zjawiska wzrasta, powodując jednocześnie zmianę spostrzegania pracowników z niepełnosprawnościami. W związku z powyższym postanowiono opisać stan wiedzy o niepełnosprawności u pracowników działów HR w firmach zatrudniających i niezatrudniających osoby niepełnosprawne. Poznanie stanu wiedzy daje podstawę do wniosków w jakim zakresie tzw. rekruterzy mogą być przeszkodą w zatrudniania osób niepełnosprawnych.
W badaniach wykorzystano Kwestionariusz Wiedzy o Niepełnosprawności autorstwa M. Kulik oraz W. Otrębskiego. Wzięło w nich udział 180 rekruterów, po 90 z firm zatrudniających i niezatrudniających osoby z niepełnosprawnością.
Uzyskane wyniki pozwoliły na stwierdzenie, że prezentowany przez rekruterów poziom wiedzy na temat niepełnosprawności nie jest zadowalający oraz że ci z nich którzy pracują dla firm zatrudniających osoby z niepełnosprawnością wiedzą istotnie więcej w zakresie prawa, wiedzy szczegółowej oraz stereotypowej niż rekruterzy pracujący dla firm niezatrudniających osób z niepełnosprawnością.



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz