Sesja II. Wielowymiarowa diagnoza

1. Badanie rozwoju sprawności grafomotorycznych uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkole podstawowej i gimnazjum

Dr hab. Aneta Domagała,
dr hab. Urszula Mirecka,
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

W referacie prezentujemy sposoby oceny logopedycznej dokonywanej z wykorzystaniem Profilu sprawności grafomotorycznych – autorskiego narzędzia diagnostycznego, dającego możliwość diagnozy dysfunkcji rozwojowych na podstawie obserwacji przebiegu czynności grafomotorycznych (takich jak pisanie /tu: przepisywanie tekstu/ i kreślenie wzorów literopodobnych /tu: reprodukcja wzorów/) i analizy wytworów (pisma i wzorów literopodobnych). Omawiamy problemy diagnostyczne w przypadkach występowania trudności w komunikacji pisemnej, w szczególności u uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Materiał badawczy (próbki pisma oraz wzorów literopodobnych, protokoły obserwacyjne) pozyskano w badaniach empirycznych grupowych 300 dzieci w wieku 7-13 lat, oraz dodatkowo, w badaniach indywidualnych, z ukierunkowaniem na dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. W badaniach zastosowano eksperymentalną wersję autorskiego narzędzia diagnostycznego – Profil sprawności grafomotorycznych.
W efekcie badań wypracowano wdrożeniową wersję techniki diagnostycznej (dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów), do stosowania w ocenie także uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych – na podstawie ustalonych procedur klinicznych. Problemy uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych omawiamy na przykładzie dziewczynki z lekkim upośledzeniem umysłowym, z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
W praktyce logopedycznej należy zwrócić szczególną uwagę na dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi, u których poziom graficzny wzorów literopodobnych i poziom graficzny pisma mogą być zróżnicowane z powodu ujawniania się – w poszczególnych przypadkach – odmiennych zjawisk warunkowanych specyfiką zaburzeń komunikacji słownej i pisemnej.

Słowa kluczowe: sprawności grafomotoryczne, specjalne potrzeby edukacyjne, niepełnosprawności sprzężone, diagnozowanie logopedyczne

***

2.
Wybrane mechanizmy neuropoznawcze u osób z autyzmem – metodologia pomiaru

Mgr Karolina Krzysztofik,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

Zgodnie z najnowszymi koncepcjami wyjaśniającymi autyzm, zaburzenie to charakteryzuje się nieprawidłowościami w rozwoju mechanizmów neuropoznawczych takich jak: funkcje wykonawcze, styl poznawczy, umiejętności mentalizowania i empatyzowania czy procesy integracji sensorycznej. W metodologii badań tych mechanizmów zauważalne są dwa równoległe paradygmaty:
1) paradygmat badań skoncentrowanych na obserwowalnych wskaźnikach tych mechanizmów – mierzących werbalne i niewerbalne zachowania osób badanych za pomocą arkuszy obserwacyjnych;
2) paradygmat badań skocentrowanych na neurofizjologicznych wskaźnikach tych mechanizmów – badania wykorzystujące urządzenia techniczne do pomiaru struktur mózgu (CT), aktywności fal mózgowych (fMRI) czy ruchów gałek ocznych (eyetracking).
Wystąpienie stanowi przegląd narzędzi stosowanych u osób z autyzmem do pomiaru poziomu rozwoju następujących mechanizmów: procesów integracji sensorycznej, umiejętności mentalizowania i empatyzowania, a także narzędzi mierzących nasilenie syndromu autyzmu.
Mocnymi stronami metod mierzących wskaźniki obserwowalne są: trafność teoretyczna uzyskanych danych, a także rozwojowe (stadialne) ujęcie mierzonych zmiennych. Nie są one jednak wolne od takich ograniczeń jak: subiektywizm uzyskiwanych danych (kwestionariusze są wypełniane przez rodzica/opiekuna dziecka lub przez terapeutę/wychowawcę) czy zawężenie grupy badawczej do osób rozumiejących komunikaty werbalne. Od tych ograniczeń wydają się być wolne metody mierzące fizjologiczne wskaźniki mechanizmów neuropoznawczych. Podważana bywa jednak ich trafność teoretyczna.
Dokonany przegląd ujawnia nie tylko mocne strony i ograniczenia każdej z metod, ale również obszary wymagające dalszej eksploracji badawczej: związek wskaźników fizjologicznych z poziomem rozwoju mechanizmów neuropoznawczych, poziom rozwoju tych mechanizmów u osób o niższym poziomie funkcjonowania intelektualnego.

Słowa kluczowe: autyzm, metody pomiaru mechanizmów neuropoznawczych

***

3. Wczesna diagnoza ograniczeń w przyswajaniu słownictwa przez dzieci z uszkodzeniami słuchu

Dr Ewa Muzyka-Furtak,
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

Ocena zasobu leksykalnego jest kluczowym elementem diagnozy logopedycznej dziecka z uszkodzonym słuchem, pozwalając oszacować możliwości jego rozwoju językowego, poznawczego i społecznego. W Polsce brakuje narzędzi diagnostycznych przeznaczonych do badania słownika dzieci z wadami słuchu. Określanie poziomu rozwoju leksykalnego odbywa się częstokroć intuicyjnie. Zastosowanie dostępnych narzędzi badawczych przeznaczonych dla dzieci słyszących jest możliwe w grupie dzieci z uszkodzeniami słuchu, ale musi liczyć się z pewnymi ograniczeniami (wynikającymi również ze specyfiki zaburzenia).
Przy wykorzystaniu metody porównawczego studium przypadku dzieci z uszkodzeniami słuchu zebrano materiał leksykalny w postaci nagrań, częściowo ich transkrypcji oraz w postaci uzupełnionych kart badania zasobu leksykalnego. Porównano wyniki badań dzieci z głębokimi uszkodzeniami słuchu o odmiennej charakterystyce funkcjonalnej.
Zestawienie uzyskanych wyników badań zasobu leksykalnego potwierdza konieczność dużego stopnia indywidualizacji w ich interpretowaniu, jak również konieczność łączenia danych ilościowych i jakościowych uzyskanych w badaniach przeprowadzanych różnymi metodami (dane z wywiadu, obserwacji, badań testowych, u starszych dzieci także: analiza wytworów w postaci samodzielnie napisanych prac). 
W diagnostyce słownictwa dzieci z uszkodzeniami słuchu optymalne jest połączenie wniosków płynących z badań wykonywanych za pomocą testów słownikowych przeznaczonych dla dzieci słyszących (z uwzględnieniem ograniczeń z tym się wiążących) oraz narzędzi diagnostycznych do badania sprawności językowych i komunikacyjnych dzieci z zaburzeniami słuchu, jak również danych zebranych w trakcie wywiadu i obserwacji. Warunkiem rzetelności przeprowadzonej oceny jest równoległe prowadzenie analiz ilościowych, jak również jakościowych interpretacji trudności w przyswajaniu słownictwa (odnotowywanych w testach oraz obserwowanych w różnych sytuacjach komunikacyjnych).

Słowa kluczowe: dziecko z uszkodzonym słuchem, zaburzenia leksykalne,
diagnoza surdologopedyczna

***

4. Kwestionariusz osobowości Edwarda Ziglera (EZPQ) – podstawy teoretyczne i wstępna walidacja narzędzia

Dr Michał Gacek,
Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną często funkcjonują w sytuacjach zadaniowych poniżej poziomu swoich realnych możliwości. Przyczyny takiego funkcjonowania wiążą się ze specyficznym ukształtowaniem osobowości w tej grupie. Koncepcja specyficznych cech osobowości opracowana przez Edwarda Ziglera zakłada, że szczególne znaczenie dla jakości funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną mają cechy takie jak: tendencja do pozytywnego reagowania w kontakcie z innymi, tendencja do negatywnego reagowania w kontakcie z innymi, oczekiwanie sukcesu, zewnątrzsterowność oraz motywacja do bycia skutecznym w działaniu. Na podstawie wyników badań eksperymentalnych Zigler wraz ze współpracownikami opracował kwestionariusz osobowości dla osób z niepełnosprawnością intelektualną (EZPQ). Oprócz pięciu wymienionych cech narzędzie pozwala także na określenie poziomu cech: posłuszeństwo oraz kreatywność/ciekawość.
Moje badanie miało na celu ustalenie własności psychometrycznych polskiej wersji narzędzia. W prezentowanym referacie zostaną omówione podstawy teoretyczne oraz wyniki wstępnej walidacji kwestionariusza.
W badaniu wykorzystano Kwestionariusz Osobowości Edwarda Ziglera (EZPQ). Uzyskano informacje od nauczycieli i opiekunów na temat 370 osób z lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności intelektualnej
Wykonano analizy czynnikowe w celu określenia, czy struktura polskiej wersji kwestionariusza odpowiada strukturze oryginalnego narzędzia. Wyniki uzyskane w skali EZPQ skorelowano z wynikami aktualnego badania inteligencji.
Analiza materiału stanowi punkt wyjścia do dalszych prac nad adaptacją narzędzia w Polsce.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność intelektualna; osobowość; adaptacja międzykulturowa

***

5. Świat wartości młodych osób z niepełnosprawnością

Ks. dr hab. Witold Janocha, prof. KUL
dr Katarzyna Zielińska-Król,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

Jednostka dla zachowania równowagi psychicznej, rozwoju osobowościowego i prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie potrzebuje skonkretyzowanych celów i zhierarchizowanych wartości. Według wielu autorów wartości i sens życia są w stosunku do siebie komplementarne. Nie można osiągnąć sensu życia poprzez bierne oczekiwanie na to, co przyniesie los, konieczne jest dynamiczne dążenie ku wyznaczonym celom. Wartości wpływają w istotny sposób na działanie zarówno jednostki, jak i grupy społecznej. Przyczyniają się do motywacji działań, są pomocne w wyborze przedmiotu działania, dostarczają kryteriów ocen w stosunku do społeczeństwa, drugiego człowieka oraz do samego siebie. Wartości pełnią funkcję integracyjną jednostki. Osoba świadoma swoich celów może siebie afirmować, odnaleźć w danej rzeczywistości, oceniać i interpretować środowisko.
Wyniki badań wskazują, iż osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie posiadają wyraźną hierarchię celów i wartości. Wśród badanych zdecydowanie dominują wartości prorodzinne. Osoby niepełnosprawne zdają sobie sprawę, iż jedynym środowiskiem na które niezawodnie mogą liczyć to dom i najbliżsi. Doświadczają tego każdego dnia i doceniają działania swoich rodzin. Z drugiej strony rodzina jest także celem osób niepełnosprawnych, którzy marzą o własnym domu, niezależności, samodzielności i związku małżeńskim. Jak pokazuje życie, wcale nie są to marzenia bezpodstawne, wiele osób poruszających się na wózkach, niewidomych czy głuchych zakłada rodzinę i ich marzenia stają się rzeczywistością.
Co może zaskakiwać, to fakt, iż respondenci nie akcentowali zbyt mocno wartości jaką jest „zdrowie i pełna sprawność”.

Słowa kluczowe: hierarchia wartości, cele osobiste, niepełnosprawność

***

Plakaty naukowe
1. Wczesna diagnoza oraz terapia surdologopedyczna dziecka z wadą słuchu

Mgr Agnieszka Kasperczuk,
dr hab. Antonii Niedzielski,
Uniwersytet Medyczny, Lublin

Wśród priorytetów współczesnej audiologii na pierwszym miejscu wymienia się wczesne wykrywanie i rehabilitację zaburzeń słuchu u noworodków. Uszkodzenie słuchu jest najczęściej występującą nieprawidłowością wrodzoną i występuje u około 1-2 na 1000 noworodków. W Polsce słuch noworodka diagnozowany jest za pomocą obiektywnych badań słuchu. Pierwszym z nich, wykonywanym zaraz po urodzeniu jest otoemisja akustyczna (OAE), natomiast drugim badaniem potwierdzającym bądź wykluczającym wadę słuchu jest rejestracja słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (ABR). Wczesne wykrycie, rozpoznanie i odpowiednie dalsze działania mogą zmienić przyszłość dziecka z uszkodzonym słuchem. Dzieci, u których wada słuchu jest wcześniej wykryta maja szanse na szybsze zaaparatowanie i wdrożenie programu wczesnej interwencji, co jest kluczowe do wykorzystania krytycznego okresu dla przyswajania języka i mowy. Podczas wcześnie podjętej terapii surdologopedycznej przy wykorzystaniu różnych metod prowadzone są treningi słuchowe, stymulacja percepcji słuchowej oraz ćwiczenia rozumienia i ekspresji mowy. Natomiast rodzice uczą się jak prowadzić wychowanie słuchowe swojego dziecka.
Skutecznie prowadzona terapia surdologopedyczna umożliwia rozwój dziecka na tym samym poziomie co słyszący rówieśnicy.

Słowa kluczowe: terapia surdologopedyczna, wczesna diagnoza, dzieci z uszkodzeniem słuchu

***

2. Próby diagnostyczne a cele terapii logopedycznej dzieci z uszkodzonym słuchem. Egzemplifikacja problemu

Dr Ewa Muzyka-Furtak,
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

Na posterze zostanie zaprezentowany materiał leksykalny uzyskany w diagnostycznych badaniach logopedycznych dzieci z uszkodzeniami słuchu. Stanowić on będzie egzemplifikację tezy, że w przypadku złożonych zaburzeń mowy, jakie są skutkiem uszkodzeń słuchu, zestawienie wyników uzyskanych w badaniach jakościowych i ilościowych jest niezbędnym warunkiem rzetelnej diagnozy zaburzeń mowy, a w dalszej kolejności wpływa bezpośrednio na kształt programu proponowanej terapii logopedycznej.

Słowa kluczowe: terapia logopedyczna, diagnoza, dzieci z niepełnosprawnością






Brak komentarzy:

Prześlij komentarz